Zlewnia Gostyni

Autorzy: prof. dr hab. Mariusz Rzętała,dr Robert Machowski

ENCYKLOPEDIA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

TOM: 4 (2017)

Rys. 1. Użytkowanie terenu w zlewni Gostyni: 1 – granica zlewni, 2 – cieki, 3 – zbiorniki wodne, 4 – tereny zurbanizowane, 5 – lasy i zadrzewienia, 6 – obszary zagospodarowane rolniczo.

Gostynia jest lewobrzeżnym dopływem Wisły i bierze początek ze źródeł zlokalizowanych na południe od Orzesza. Generalnie płynie z zachodu na wschód, a jej koryto ma przebieg zbliżony do równoleżnikowego (rys. 1). Do Wisły uchodzi w 6,4 km jej biegu. Powierzchnia zlewni Gostyni zajmuje 349,0 km2, a jej długość wynosi 32,1 km.

W użytkowaniu terenu zlewni największy udział przypada na tereny użytkowane rolniczo, które stanowią 39,1% (136,43 km2) ogólnej powierzchni zlewni. Nieco mniejszy odsetek zajmują powierzchnie pokryte lasami – 38,8% (135,50 km2). Powszechnie w zlewni Gostyni występują także tereny zurbanizowane, na które przypada 21,1% (73,58 km2) zlewni. Zbiorniki wodne zajmują około 1% powierzchni zlewni.

Poszczególne formy użytkowania terenu są rozproszone, tworząc tzw. mozaikowy układ. Tym niemniej można na tym obszarze wyróżnić większe zgrupowania poszczególnych użytków. Największe skupiska tworzą zwarte kompleksy leśne, do których zaliczyć należy lasy porastające tereny w północno-wschodniej części zlewni Gostyni, pomiędzy Katowicami, Mysłowicami i Tychami. Kolejny duży kompleks leśny znajduje się w południowej części tych terenów, porastając obszar przylegający zarówno od południa, jaki północy do doliny Gostyni. Mniejsze skupiska drzew występują w każdej części zlewni. Tereny użytkowane rolniczo zasadniczo zajmują większe powierzchnie we wschodnim sektorze opisywanej zlewni, skupiając się na zachód od Mysłowic, pomiędzy Lędzinami i Tychami oraz w sąsiedztwie Bierunia. Duże kompleksy zajęte przez rolnictwo znajdują się także w zachodniej części zlewni Gostyni, w okolicach Mikołowa, Łazisk Górnych, Wyr i Orzesza. Tereny zabudowane skupiają się zasadniczo w granicach administracyjnych większych ośrodków miejskich. Największe tego typu powierzchnie znajdują się w środkowej części zlewni Gostyni – w Tychach, w południowo-wschodnim sektorze – w Bieruniu, na północy – południowe dzielnice Katowice a także na zachodzie, gdzie znajdują się Łaziska Górne. Mniejsze powierzchnie zurbanizowane znajdują się praktycznie w każdej części zlewni Gostyni, a zaliczyć do nich trzeba chociażby tereny Mysłowic, Lędzin czy Orzesza.

Wody powierzchniowe

Układ sieci rzecznej

Gostynia w sąsiedztwie Jeziora Paprocańskiego (fot. M. Rzętała)

Jezioro Paprocańskie (fot. M. Rzętała)

Gostynia wypływa ze źródła zlokalizowanego w Orzeszu-Zawadzie, zachodniej dzielnicy miasta, na wysokości 275,5 m n.p.m. Rzeka generalnie płynie z północnego-zachodu na południowy-wschód. Na pewnych odcinkach przebieg koryta został sztucznie ukształtowany. Tuż przed Jeziorem Paprocańskim Gostyńka (rzeka w źródłowym odcinku po Jezioro Paprocańskie nosi nazwę Gostyńki, a poniżej zbiornika nazywana jest Gostynią), omija zbiornik od północy i zmienia kierunek płynięcia na północno-wschodni. Poniżej zbiornika ciek na odcinku około 5 km ma zupełnie równoleżnikowy przebieg, a dalej ponownie przyjmuje dominujący kierunek południowo-wschodni. Koryto rzeki praktycznie na całej długości zostało w większym lub mniejszym stopniu przekształcone przez człowieka.

Spośród wielu metod regulacji cieków, w przypadku Gostyni została zastosowana techniczna zabudowa koryta, najczęściej w postaci pogłębienia, wyprostowania koryta i obłożenia brzegów faszyną. Miejscami ciek został także wybrukowany kamieniem lub obetonowany (zwłaszcza w dolnym biegu) i obwałowany.

Zlewnia Gostyni jest wyraźnie asymetryczna. Przyczyną asymetrii zlewni jest nachylenie powierzchni terenu w kierunku południowym, warunkowane położeniem zlewni na pograniczu Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego i Równiny Gostyni. Znacznie bardziej rozwinięta jest jej lewa część, która zajmuje kilka razy większą powierzchnię niż prawa strona. W górnym odcinku po Jezioro Paprocany do Gostyńki uchodzi kilka niewielkich dopływów (np. Potok Brada, Zgoński Potok, Rów, Potok, Rów W1, Potok Żwakowski). Praktycznie na całej długości dolina została zmeliorowana, a teren osuszono w celu udostępnienia gruntów dla rolnictwa. Z tych też powodów funkcjonuje tu bardzo wiele rowów o cechach drenujących. Największe ich nagromadzenie stwierdzono bezpośrednio powyżej Jeziora Paprocańskiego, gdzie znajduje się cała sieć tego typu obiektów hydrotechnicznych. Wody pochodzące z odwadniania doliny odprowadzane są bezpośrednio do jeziora. Poniżej wspomnianego zbiornika do Gostyni uchodzą jej najdłuższe dopływy – Potok Tyski i Mleczna. Ten pierwszy powstaje z połączenia Potoków: Browarnianego i Wilkowyjskiego, które łączą się w na terenie Stare Tychy – dzielnicy Tychów. Za potok źródłowy uznaje się Potok Browarniany, który wypływa ze źródła zlokalizowanego w południowo-wschodniej części Mikołowa. Całkowita długość Potoku Tyskiego, który mniej więcej od połowy swego biegu nazywany jest Tyszanką wynosi około 14 km. Potok Tyski przepływa przez zurbanizowane tereny Tychów i tuż przed Bieruniem zasila z lewej strony Gostynię. Niespełna 1,5 km dalej, w 7,7 km biegu Gostyni uchodzi do niej największy dopływ – Mleczna, która wraz ze swymi dopływami odwadnia całą północną część opisywanego obszaru.

Mleczna wypływa ze źródeł zlokalizowanych w Piotrowicach – jednej z południowych dzielnic Katowic. Początkowo na odcinku około 4 km płynie w kierunku południowo-zachodnim. Następnie zmienia swój bieg na południowo-wschodni, który utrzymuje aż do Bierunia, gdzie ponownie skręca o 90º na południowy-zachód. Po przepłynięciu kolejnych 2,5 km uchodzi do Gostyni. Całkowita długość Mlecznej wynosi 22,3 km. Również w przypadku Mlecznej jest zauważalna wyraźna asymetria odnośnie powierzchni jej zlewni. Wynika ona z ukształtowania dna i zboczy Kotliny Mlecznej położonej na południowym krańcu Płaskowyżu Bytomsko-Katowickiego w sąsiedztwie Równiny Gostyni. Podobnie jak w przypadku Gostyni, przeważa lewa część nad prawą. Z tej strony do Mlecznej uchodzą jej największe dopływy takie jak: Potok Stawowy, Przyrwa (Potok Ławecki), Rów Pstrążnik, Rów Murckowski, Rów Matownik, Rów Podleski. Największą długością odznacza się Przyrwa, która od źródeł zlokalizowanych na terenie Lasu Murckowskiego do ujścia do Mlecznej płynie na odcinku blisko 13 km. Natomiast z prawej strony Mleczną zasilają: Rów Bielawka, Rów Kaskadnik, Rów Cetnik oraz Bagnik, które generalnie dopływają do rzeki w jej górnym biegu.

Cechą charakterystyczną zlewni Gostyni jest występowanie bardzo dużej liczby rowów, które odprowadzają nadmiar wód z terenów leśnych. Z tych też powodów łączna długość cieków w zlewni Gostyni jest dosyć duża i wynosi 875,0 km.

Inną cechą charakterystyczną zlewni Gostyni jest obecność antropogenicznych zbiorników wodnych o różnej genezie i funkcjach. Łączna powierzchnia zajęta przez wody stojące wynosi 3,49 km2, co stanowi około 1% powierzchni zlewni. Największym a zarazem najstarszym zbiornikiem na tym terenie jest Jezioro Paprocańskie (zbiornik Paprocany), zlokalizowane w środkowym biegu doliny Gostyni (fot. 1, fot. 2). Jest zbiornik o powierzchni około 1 km2, długości wynoszącej 2,4 km, szerokości maksymalnej około 700 metrów oraz głębokości maksymalnej nie przekraczającej 3 m, a długość jego linii brzegowej wynosi 6,7 km.

Stany wody i przepływy

Tabela 1. Średnie roczne przepływy i średnie roczne stany wody oraz amplitudy wahań stanów wody w wybranych latach hydrologicznych w dorzeczu Gostyni.

Tabela 2. Średnie miesięczne współczynniki przepływu oraz współczynniki nieregularności λ.

Zasobność w wodę cieków w zlewni Gostyni jest zróżnicowana. Wynika to bezpośrednio ze sposobu ich zasilania, a także w dużej mierze warunkowane jest działalnością człowieka. Ponadto obecność zbiorników wodnych w dolinach rzecznych w zlewni Gostyni także modyfikuje przepływy i stany wody.

W drugiej połowie XX wieku (tab. 1) średnie roczne stany wody Gostyni w monitorowanych profilach, zmieniały się w zakresie od nieco ponad 80 cm do nieco ponad 110 cm. Znacznie większe różnice odnoszą się do wahań ekstremalnych stanów wody w wieloleciu, utożsamianych z ich amplitudą, która w zależności od profilu wodowskazowego wynosi od około 190 cm do około 250 cm.

Średnie roczne przepływy Gostyni w dolnej jej części kształtują się na poziomie około 3,5 m3/s (posterunek Bojszowy). Znacznie mniej wody przepływa rzeką na posterunku zlokalizowanym w Paprocanach, gdzie ten średni roczny wskaźnik wynosi nieco ponad 1,2 m3/s. Dosyć istotne różnice w tym względzie są konsekwencją dopływu wody do Gostyni w ilości blisko 1,4 m3/s za pośrednictwem Mlecznej, która zasila rzekę na odcinku pomiędzy Paprocanami a Bojszowami.

W zlewni Gostyni ilość wody w sieci rzecznej wzrasta wraz z biegiem rzek, co generalnie odpowiada sytuacji obserwowanej w ciekach pozbawionych antropopresji. Jednak w przypadku Gostyni antropogenizacja stosunków wodnych jest powszechna. Wpływ człowieka na wody powierzchniowe przejawia się w postaci zmian układu sieci rzecznej oraz zmian ilościowo-jakościowych zasobów wodnych. W zlewni Gostyni w niewielkim stopniu przeważa odpływ w półroczu zimowym (54%). W ciągu roku zaznacza się jedno maksimum przepływu, które zazwyczaj pojawia się w marcu (127% wartości średniego rocznego przepływu). W przypadku Mlecznej poza marcowym wezbraniem (122% wartości średniego rocznego przepływu), obserwuje się także drugorzędny okres podwyższonych przepływów przypadający na lipiec (112% wartości średniego rocznego przepływu). W okresach utożsamianych z powodziami stany wody i przepływy są wielokrotnie większe od przeciętnych wartości. W czasie powodzi w 1997 r. zanotowano stan wody w Gostyni na posterunku w Bojszowach na poziomie 396 cm, co odpowiadało przepływowi wody w ilości 62,6 m3/s. W tym samym czasie analogiczne wartości w przypadku Mlecznej na posterunku w Bieruniu Starym wynosiły odpowiednio – stan wody 222 cm, przepływ 43,6 m3/s. Minimalne przepływy w rzekach zlewni Gostyni zasadniczo mają miejsce we wrześniu. W przypadku Mlecznej jest to 81% wartości średniego rocznego przepływu, a w Gostyni ten wskaźnik jest nieco wyższy i wynosi 82%. Minimalny stan wody zanotowany na posterunku w Bojszowach wynosił jedynie 42 cm (06.08.1990 r.) a ekstremalnie niski przepływ to jedynie 0,75 m3/s (14.08.1963 r.). Na Mlecznej wartości minimalne wynosiły odpowiednio – stan 18 cm (08.09.1973 r.), przepływ 0,33 m3/s (09.10.1966 r.). Pomimo pewnej naturalnej, czasowej zmienności zarówno przepływów, jak i stanów wody w rzekach zlewni Gostyni obserwuje się generalnie wyrównanie przepływów w ciągu roku o czym świadczą średnie miesięczne współczynniki przepływu i współczynniki nieregularności (tab. 2).

Stan jakościowy wody

Naturalne uwarunkowania środowiskowe decydujące o stanie jakościowym wód powierzchniowych w zlewni Gostyni, współcześnie odgrywają jedynie marginalne znaczenie. Pierwotny stan fizyko-chemiczny środowiska wodnego na przestrzeni lat został w znaczący sposób przekształcony przez działalność człowieka prowadzoną na tym terenie.

Najważniejsze znaczenie w tej kwestii należy przypisać obecności w zlewni Gostyni bardzo wielu punktów zrzutu ścieków, zarówno komunalnych, jak i przemysłowych. Odprowadzanie zanieczyszczeń odbywa się zarówno do samej Gostyni, jak również większości jej dopływów. Górny i środkowy odcinek rzeki zasilany jest zrzutem ścieków pochodzących z miejsko-przemysłowych obszarów Orzesza, Łazisk Górnych i Mikołowa. W dolnym biegu Gostynia (za pośrednictwem Mlecznej), zasilana jest zanieczyszczonymi wodami pochodzącymi z odwadniania Katowic, Mysłowic, Lędzin i Bierunia. Ważnym elementem w bilansie odprowadzanych zanieczyszczeń jest zrzut zasolonych wód kopalnianych, pochodzących z odwadniania pokładów złóż węgla kamiennego.

Intensywny wpływ antropopresji na stosunki wodne w zlewni Gostyni sprawia, że większość cieków prowadzi wody silnie zanieczyszczone. W zbiornikach wodnych retencjonowane są wody podlegające procesowi eutrofizacji. Wszystko to sprawia, że stan chemiczny wód powierzchniowych został określony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w 2016 roku w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 roku w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych jako poniżej stanu dobrego przy uwzględnieniu przekroczenia stężeń średniorocznych. W przypadku Potoku Tyskiego, stan chemiczny także jest poniżej dobrego przy czym przekroczone zostały stężenia średnioroczne i maksymalne. Podobna sytuacja odnosi się do stanu ekologicznego (klasa elementów fizykochemicznych – grupa 3.1-3.5), który także jest poniżej stanu dobrego, a jedynie w przypadku Potoku Tyskiego wskaźniki zawierają się w II klasie. Znacznie lepiej przedstawia się sytuacja, jeżeli chodzi o elementy fizykochemiczne – grupa 3.6, które generalnie odpowiadają II klasie, a w przypadku Potoku Tyskiego jest to nawet I klasa.

Wody podziemne

Zlewnia Gostyni znajduje się w zasięgu dwóch regionów hydrogeologicznych. Część północna należy do regionu śląsko-krakowskiego (XII), natomiast południowe fragmenty zlewni wchodzą w obręb regionu przedkarpackiego (XIII). Wody podziemne tworzą cztery piętra wodonośne. Poczynając od powierzchni terenu są to piętra: czwartorzędowe, neogeńsko-czwartorzędowe, triasowo-karbońskie i karbońskie.

Najpłycej zalegają wody podziemne w utworach czwartorzędowych, w obrębie których dodatkowo wydzielono dwa poziomy wodonośne mające porowy charakter. Głębokość występowania warstwy wodonośnej w przypadku pierwszego poziomu zmienia się w zakresie od 2,2 m do 16 m, natomiast miąższość warstwy zawodnionej kształtuje się na poziomie 4,6-13,3 m. Zwierciadło wód podziemnych miejscami jest swobodne, a na innych obszarach ma napięty charakter. Dotyczy to także drugiego poziomu wodonośnego. Istotną różnica jest głębokość występowania warstwy wodonośnej, która w tym przypadku zmienia się w zakresie od 17,5 m do 57,2 m, natomiast miąższość warstwy zawodnionej wynosi 2,5-25,2 m. Pod względem chemicznym w piętrze czwartorzędowym występują naturalne wody typu wodorowęglanowo-wapniowego (HCO3-Ca) oraz wody odbiegające od typów naturalnych takie jak: wody wodorowęglanowo-siarczanowo-wapniowo-sodowe (HCO3-SO4-Ca-Na), wody wodorowęglanowo-siarczanowo-chlorkowo-wapniowe (HCO3-SO4-Cl-Ca), wody siarczanowo-chlorkowo-wapniowo-magnezowe (SO4-Cl-Ca-Mg) oraz wody chlorkowo-siarczanowo-wodorowęglanowo-wapniowosodowe (Cl-SO4-HCO3-Ca-Na).

Kolejne piętro neogeńsko-czwartorzędowe o porowym charakterze także zostało wykształcone w postaci piasków i żwirów. Głębokość występowania warstw wodonośnych poziomu zmienia się od 10 do 13 m. Miąższość warstwy zawodnionej wynosi 3 m, a jej zwierciadło jest swobodne z miejscowym napięciem. Pod względem chemicznym są to naturalne wody typu wodorowęglanowo-wapniowego (HCO3-Ca).

Na obszarze zlewni Gostyni wydzielono także wodonośne piętro triasowo-karbońskie, które ma charakter szczelinowo-krasowy i szczelinowo-porowy. Głębokość występowania warstw wodonośnych zmienia się w zakresie od 40,2 m do 75 m. Z uwagi głębokość zalegania a także skomplikowaną budowę geologiczną tego obszaru są to wody o napiętym zwierciadle. Obecność wyrobisk górniczych ma istotne znaczenie w kształtowaniu parametrów fizyko-chemicznych wód. Z tych też względów są to typy odbiegające od naturalnych reprezentowane przez: wody wodorowęglanowo-siarczanowo-sodowe (HCO3-SO4-Na), wody wodorowęglanowo-chlorkowo-wapniowo-sodowe (HCO3-Cl-Ca-Na) oraz wody chlorkowo-siarczanowo-wodorowęglanowo-wapniowomagnezowo-sodowe (Cl-SO4-HCO3-Ca-Mg-Na).

Najgłębiej znajdują się wody podziemne w karbońskim piętrze wodonośnym wykształconym w postaci piaskowców. Warstwa wodonośna jest napięta i ma szczelinowo-porowy charakter, a jaj miąższość zmienia się w zakresie od 39 do 120 m. Wody podziemne w tym piętrze są drenowane przez liczne szyby i chodniki kopalniane, dlatego też wpływy antropogeniczne spowodowały wyraźne zmiany w ich podstawowym składzie jonowym. Współcześnie wody te reprezentują typy odbiegające od naturalnych i są to: wody wodorowęglanowo-siarczanowo-wapniowo-magnezowe (HCO3-SO4-Ca-Mg), wody wodorowęglanowo-siarczanowo-wapniowe (HCO3-SO4-Ca), wody wodorowęglanowo-siarczanowo-sodowe (HCO3- SO4-Na), wody wodorowęglanowo-chlorkowo-wapniowo-sodowe (HCO3-Cl-Ca-Na), wody chlorkowo-siarczanowo-wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowo-sodowe (Cl-SO4-HCO3-Ca-Mg-Na).

Wody podziemne w zlewni Gostyni zasilane są przede wszystkim z powierzchni terenu przez opady atmosferyczne, które infiltrują w podłoże a także w wyniku topnienia pokrywy śnieżnej, w miejscach wychodni skał budujących poszczególne formacje wodonośne. Wody podziemne w naturalny sposób drenowane były przez Gostynię i jej dopływy w kierunku wschodnim ku dolinie Wisły. Pomiędzy wodami pięter hydrogeologicznych czwartorzędu, neogenu, triasu i karbonu, które wydzielono w zlewni, zachodzi stały kontakt hydrauliczny. Wody przemieszczają się pomiędzy poszczególnymi warstwami geologicznymi w miejscach uskoków tektonicznych oraz na styku skał przepuszczalnych obecnych w profilu. Antropogenicznie wymuszony kontakt hydrauliczny związany jest z obecnością zakładów górniczych, które funkcjonowały na tym obszarze w przeszłości a także prowadzą wydobycie współcześnie. Udostępnienie złóż surowców mineralnych możliwe było dzięki odwodnieniu górotworu. Działania tego typu w głównej mierze odpowiedzialne są współcześnie za sztuczny drenaż, który powodują także komunalne ujęcia wód znajdujące się w zlewni Gostyni. Zasięg oddziaływania drenażu sięga aż do najgłębiej położonego górnokarbońskiego piętra wodonośnego. Wieloletnia działalność górnicza prowadzona w zlewni Gostyni spowodowała uformowanie się leja depresji o regionalnym zasięgu. Funkcjonowanie wspomnianego leja możliwe jest także dzięki ponadnormatywnemu poborowi wód podziemnych dla zaopatrzenia ludności w wodę i na cele przemysłowe. Oszacowane zasoby wód podziemnych dostępne do wykorzystania wynoszą 64 717 m3/dobę, a tymczasem ich pobór kształtuje się na poziomie 136%, co niewątpliwie odbija się w negatywny sposób w odnawianiu ich zasobów.

Wody podziemne w zlewni Gostyni zagrożone są zarówno pod względem ilościowego zubożenia ich zasobów, jak również degradacji jakości. Wody podziemne odznaczają się swoistym składem chemicznym, co pozwoliło je zaklasyfikować na podstawie przeprowadzonych badań w 2016 r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska z siedzibą w Katowicach do klas od III do V pod względem jakości. Najlepszymi parametrami (III klasa), odznaczały się wody pochodzące z triasowo-karbońskiego piętra wodonośnego. Porównywalną jakość posiadały wody w jednym z punktów, który zlokalizowany jest w czwartorzędowym piętrze wodonośnym. W tym przypadku niewielkie odchylenie dotyczyło jedynie związków żelaza, które notowano w przedziale dla IV klasy. Najgorsze pod względem jakości wody (V klas) również występowały w czwartorzędowym poziomie wodonośnym, w punkcie monitoringu, który zlokalizowany jest na wiejskich obszarach Tychów. Badane wody pochodziły z piezometru zasilanego wodami z dosyć płytkiego poziomu wodonośnego (2,9-4,9 m).

Użytkowanie wód

Wody w zlewni Gostyni zawsze miały znaczenie użytkowe. Początkowo korzystanie z wód odnosiło się zasadniczo do powierzchniowej sieci rzecznej. Tylko w niewielkim stopniu bazowano na zasobach wodnych retencjonowanych pod powierzchnią terenu. Wody te czerpano za pośrednictwem ujęć wód źródlanych stanowiących swoiste ogniwo pomiędzy wodami podziemnymi a powierzchniowymi, a także dzięki ich ujmowaniu płytkimi, kopanymi studniami. Dopiero rozwój przemysłu, w tym górnictwa pozwolił na sięganie do głębszych warstw wodonośnych.

Jeszcze w XIX wieku wykorzystywano spadek wód w rzekach do poruszania kół wodnych montowanych głównie w młynach i tartakach. Podobnie wykorzystywano spiętrzone wody Gostyni w postaci sztucznego zbiornika – obecnie Jeziora Paprocańskiego – do celów przemysłowych m.in. do chłodzenia obudowy, napędzania dmuchaw i młota Huty Paprockiej. Jego wody wykorzystywano także do hodowli ryb. W zbiorniku występuje wiele ich gatunków np. szczupaki, leszcze, płocie, karpie, okonie, liny.

Obecnie funkcje zbiornika są zupełnie inne. Wykorzystywany jest on głównie w celach wypoczynkowo-rekreacyjnych (kąpielisko, wędkarski połów ryb, żeglowanie oraz pływanie łódkami i kajakami). Tego typu korzystanie z zasobów powierzchniowych wód stojących w zlewni Gostyni ma miejsce także w odniesieniu do wielu innych sztucznych zbiorników np. Wesoła Fala w Katowicach.

Nie można również zapomnieć o typowo krajobrazowym i przyrodniczym znaczeniu wód powierzchniowych w zlewni Gostyni. Rzeki a także zbiorniki wodne stanowią miejsce rozrodu i bytowania wielu gatunków ryb, płazów, gadów i ptaków. Zdarza się, że są to gatunki rzadkie i cenne pod względem przyrodniczym.

Z uwagi na nieodpowiednie parametry fizyko-chemiczne, wody powierzchniowe współcześnie nie są wykorzystywane do zaopatrywania ludności i przemysłu w wodę. Znacznie częściej stanowią ogniwo w procesach technologicznych jako odbiorniki zanieczyszczonych wód poprzemysłowych i pogórniczych np. osadniki. Zaopatrzenie ludności i przemysłu w wodę bazuje na zasobach wód podziemnych. W 2011 roku w ten sposób pozyskano 2,1 mln m3 wody z podziemnych zasobów. O skali antropogenicznych przeobrażeń wód podziemnych w zlewni Gostyni świadczy pobór tych wód pochodzący z odwadniania kopalni w ilości 30 mln m3 rocznie.

Bibliografia

1. Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, Arkusze: Tychy M-34-62-D, Oświęcim M-34-63-C, Warszawa 2001.
2. Atlas hydrogeologiczny Polski, 1:500 000, red. B. Paczyński, Warszawa 1995.
3. Bielańska-Grajner I., Gruszka K., Planktonic rotifer community before and after restoration of Lake Paprocany, Teka Komisji Ochrony Kształtowania Środowiska Przyrodniczego – OL PAN 2008, vol. 5, s. 5–11.
4. Hordziejewicz Z., Wpływ płytkiego zbiornika Paprocany na transformację właściwości fizykochemicznych wód rzeki Gostyni, w: Z badań nad wpływem antropopresji na kształtowanie warunków hydrologicznych. Materiały konferencyjne, Sosnowiec, 18-19.04.1996 r., Sosnowiec 1996. s. 38-45.
5. Podział hydrograficzny Polski, Warszawa 1983.
6. Smieja A., Ledwon M., Reintrodukcja kotewki orzecha wodnego Trapa natans w Kotlinie Oświęcimskiej, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” 2013, vol. 69, z. 6, s. 475-482.

Źródła on-line

karta informacyjna

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dz.U. 2016 poz. 1187• Rozporządzenie Rady Ministrów

Karta informacyjna

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach

Rzętała M., Machowski R., Wody powierzchniowe, "Encyklopedia Województwa Śląskiego" 2014, t. 1.